Obowiązki pracodawcy w czasie upałów

Inspektorzy pracy apelują do pracodawców by rozważyli możliwość skrócenia czasu pracy, albo poprzez obniżenie dobowej lub tygodniowej normy czasu pracy bądź poprzez wprowadzenie dodatkowych przerw regeneracyjnych, wliczanych do czasu pracy. Apel ten szczególnie mocno skierowany jest do tych pracodawców, których pracownicy wykonują prace szczególnie niebezpieczne. Należy pamiętać, iż przy tak wysokich temperaturach, zdecydowanie obniża się koncentracja i uwaga pracowników, a tym samym rośnie ryzyko wypadkowe. Koszty chwilowego skrócenia czasu pracy będą zdecydowanie niższe niż ewentualne koszty wypadków przy pracy. Wykaz prac, w odniesieniu do których obowiązywałby skrócony czas pracy ustala pracodawca, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielstwem oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. 

Wśród podstawowych obowiązków pracodawcy, gdy temperatura na stanowisku pracy zorganizowanym na otwartej przestrzeni przekracza 25°C, a w pomieszczeniu nie spada poniżej 28°C, jest zapewnienie pracownikom napojów chłodzących. Pamiętać należy, iż ich ilość musi być dostosowana do potrzeb pracowników. Wg zaleceń lekarzy, przy takich upałach wypijać minimum 2,5 l płynów dziennie. Napoje te wydaje się pracownikom nieodpłatnie. Pracownicy wykonujący prace brudzące na otwartej przestrzeni muszą także mieć zapewnione 90 l wody do celów higieniczno-sanitarnych. Obowiązek ten nie spoczywa na pracodawcach, których pracownicy mają dostęp do wody bieżącej. 

§ 15 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi, iż pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Warunki takie zostają spełnione w szczególności wtedy, gdy pomieszczenia pracy zabezpieczone są przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem. Przepisy nie precyzują rozwiązań, które należy tu zastosować - z wyjątkiem przypadku § 29 przywoływanego rozporządzenia, który mówi o konieczności wyposażenia okien i świetlików w urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy. Wydaje się, iż przy spełnianiu wymagań § 15, należy uwzględniać aktualne rozwiązania technologiczne i możliwości finansowe. 

W przypadku obiektów wyposażonych w systemy klimatyzacyjne, pracodawca musi poddawać je niezbędnym zabiegom konserwująco-czyszczącym. Ustawodawca nałożył na pracodawcę obowiązek oczyszczenia powietrza doprowadzanego z klimatyzacji bądź wentylacji z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia i obowiązek odpowiedniej konserwacji urządzeń. Ponadto klimatyzacja nie może także powodować przeciągów i wyziębienia pomieszczeń pracy.

Gdy pracodawca zatrudnia osoby młodociane musi zwolnić je z obowiązku świadczenia pracy w sytuacji, gdy temperatura w pomieszczeniu przekracza 30°C a względna wilgotność powietrza przekracza 65%. 

Ustawodawca nie podaje jednak wysokości maksymalnej temperatury dopuszczalnej w pomieszczeniach pracy. Nie ma też temperatury granicznej, która zwolniłaby nas od obowiązku pracy. Są jednak przypadki, gdy możemy się powstrzymać od wykonywania pracy, jeżeli panujące warunki atmosferyczne spowodowały nasze złe samopoczucie. Art. 210 §4 Kodeksu pracy stanowi, iż pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. Wśród prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej ustawodawca wymienia m.in.: 

• prace kierowców autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne, pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów, motorniczych tramwajów,
• prace drużyn trakcyjnych i maszynistów,
• prace przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych,
• prace przy obsłudze suwnic,
• prace kontrolerów ruchu,
• prace pilotów, nawigatorów i mechaników lotniczych.

Za czas powstrzymania się od pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej z powodu złego samopoczucia nie należy się jednak wynagrodzenie. 

Nieprzestrzeganie któregokolwiek z wymienionych wyżej obowiązków jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, zagrożonym karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł. 

opracowanie K. Gmur